Πόντιοι: Οι αγέρωχοι χορευτές του πολέμου

Έχοντας γυρίσει όλον τον κόσμο ακολουθώντας το αέναο ταξίδι των Ελλήνων επιστρέφουμε σιγά-σιγά όλο και πιο κοντά στην βάση τους, την πολυαγαπημένη τους Ελλάδα…

Στάση πριν τον τερματικό σταθμό θα κάνουμε στον ξακουστό Πόντο, τον Πόντο των Ελλήνων, που αν
και έχει περάσει πολλά, συνεχίζει να κρατά αγόγγυστα όρθια την ελληνική σημαία…

Για όσους δεν γνωρίζουν, Πόντος ονομάζεται η περιοχή στα νότια παράλια του Ευξείνου Πόντου, της Μαύρης Θάλασσας δηλαδή, από το Ιασώνιο ακρωτήριο ως τις εκβολές του ποταμού Άλυος.

Την εν λόγω ονομασία έλαβε κατά τους Αλεξανδρινούς χρόνους, ενώ πριν καλούνταν Καππαδοκία η προς Πόντω. Αλλά και ο Εύξεινος Πόντος αρχικά ονομαζόταν Άξε(ι)νος Πόντος. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, άλλαξε ονομασία όταν το αρχικό «Άξενο», αφιλόξενο δηλαδή, κλίμα του Πόντου καλυτέρευσε μετά την κατοίκησή του από τους Ίωνες.

Η περιοχή ήταν γνωστή στους Έλληνες από τα πανάρχαια κιόλας χρόνια ως εμπορικός κόμβος αλλά και ως πλούσια πηγή μεταλλευμάτων, καθώς το υπέδαφος του Πόντου ήταν γεμάτο γαιάνθρακες, χάλυβα, σίδηρο και άργυρο.

Οι ιστορίες γύρω από τον Τρωικό Πόλεμο, τον Φρίξο και την Έλλη, την Αργοναυτική εκστρατεία συνιστούν απόηχο των συνεχών αγώνων των Ελλήνων να προσεγγίσουν αυτά τα μέρη. Με το που τα κατάφεραν ίδρυσαν εκεί περί τις 100 αποικίες, εκ των οποίων οι 60 ανήκαν στους Μιλησίους, οι οποίοι διακρίνονταν για τον επιχειρηματικό τους δαιμόνιο.

Η ίδρυση αποικιών στα κατά τα άλλα εχθρικά αυτά μέρη δεν ήταν παραδόξως κάτι το δύσκολο για τους Έλληνες, καθώς οι γηγενείς πληθυσμοί (Κόλχοι, Χάλυβες, Γέτες, Βιθυνοί, Σκύθες, Παμφλαγόνες, Ίβηρες, Κιμέριοι) τους αντιμετώπιζαν με δέος από την πρώτη κιόλας επαφή μαζί τους, εκτιμώντας αφενός την ειρηνική προσέγγισή τους και αφετέρου τον πολιτισμό που μοιράστηκαν απλόχερα μαζί τους.

Mερικές από τις ελληνικές πόλεις που υπήρχαν από τα αρχαία κιόλας χρόνια στον Πόντο είναι οι εξής:

- Βιθύνιον: Βρισκόταν στον Δυτικό Πόντο, εκεί που σήμερα η περιοχή ονομάζεται Μπολού. Την εν λόγω πόλη ίδρυσαν Αρκάδες από την Μαντινεία.

- Νικομήδεια: Βρισκόταν ανατολικά της Προποντίδας και είχε ιδρυθεί από τους Μεγαρείς ή τους Αθηναίους. Το όνομά της το πήρε από τον Βασιλιά Νικόδημο που οδήγησε τους κατοίκους εκεί.

- Ποντοηράκλεια ή Ηράκλεια (Ποντική): Αποικία των Μεγαρέων, που βρίσκεται στις ακτές της Βιθυνίας του Ευξείνου Πόντου. Ονομάστηκε έτσι από τον ήρωα Ηρακλή, επειδή, σύμφωνα με την παράδοση, εκεί βρισκόταν το σπήλαιο, μέσω του οποίου είχε κατέβει ο Ηρακλής στον Άδη, προκειμένου να απαγάγει τον Κέρβερο. Σπουδαία πρόσωπα έχουν τις ρίζες τους στην συγκεκριμένη περιοχή. Ανάμεσα σε αυτά ο Απελλάς ο Ποντικός, που συνέγραψε το «Περί Πελοποννησιακών Πολέμων» και τα «Δελφικά», ο περίφημος ζωγράφος Ζεύξις ο Ηρακλεώτης, ο Μυθολόγος Ηρόδωρος ο Ηρακλεώτης και ο γιος του Βρύσων, Φιλόσοφος, που είναι γνωστός μέσω του Αριστοτέλη ως «Βρύσων ο Σοφιστικός», ο Κλέαρχος ο Ποντικός, ιδρυτής της τοπικής βιβλιοθήκης, ο Χίων ο Ηρακλεώτης, μαθητής του Πλάτωνα, ο Χαμελαίων ο Ηρακλεώτης, που έχει συγγράψει αμέτρητα έργα (Περί Ομήρου, Περί Ησιόδου, Περί Σαπφούς, Περί Αισχύλου, κλπ), και πολλοί άλλοι.

- Σινώπη: Σύμφωνα με την παράδοση, ιδρύθηκε από τον Αυτόλυκο, έναν εκ των Αργοναυτών, νότια του Πόντου. Το εν λόγω όνομα ανήκει σε μία από τις Νύμφες της ελληνικής μυθολογίας.

- Αμισός: Γνωστή και ως Σαμψούντα. Αποικήθηκε από τους Ίωνες της Μιλήτου, οι οποίοι την ονόμασαν Πειραιά.

Φυσικά σε όλες τις προαναφερθείσες πόλεις αλλά και σε πολλές ακόμη (Οδησσός, Κερασούντα, Τραπεζούντα, Αρχαιόπολις, κλπ) το μόνο που μπορεί να δει κανείς σήμερα είναι ερείπια, που μαρτυρούν όμως ένα περασμένο ελληνικό μεγαλείο…



Στους Ποντίους, όμως, έχει μείνει βαθιά χαραγμένη η ελληνική τους παράδοση και ιστορία. Χαρακτηριστικός είναι ο κυκλικός χορός τους, που έχει τις ρίζες του στον αρχαίο ελληνικό πυρρίχιο! Αλλά και η λύρα και οι στολές τους και η γλώσσα τους… όλα «μυρίζουν» Ελλάδα!

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Μιθριδάτης Α’ ο Κτίστης, βασιλιάς των Περσών που ίδρυσε μεγάλο βασίλειο στον Πόντο, εκμεταλλευόμενος την έριδα μεταξύ των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου για την διεκδίκηση του θρόνου. Έτσι, αφού μυήθηκε στην ελληνική παιδεία και ισχυριζόμενος πως είναι απόγονος του Μ. Αλεξάνδρου διακυβέρνησε το βασίλειό του, βάσει του ελληνικού πνεύματος.

Εξαιτίας, μάλιστα, της επιθυμίας του να εκδιώξει τους Ρωμαίους από την Ασία, συμμάχησε με ελληνικές πόλεις και διεξήγαγε τους περίφημους «Μιθριδατικούς Πολέμους», οι οποίοι διήρκεσαν περίπου 20 χρόνια και οδήγησαν στην κατάληψη του βασιλείου αλλά και ολόκληρης της περιοχής του Πόντου από τους Ρωμαίους.

O Πόντος υπήρξε μία από τις πρώτες περιοχές που ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό και γι’ αυτό η ιστορία του βρίθει μαρτύρων. Την ίδια περίοδο χτίστηκαν και πολλά μοναστήρια, τα οποία έπειτα χρησίμευσαν ως κρησφύγετα των Ελλήνων σε πολλές περιόδους της ιστορίας μας.

Τον 11ο αιώνα οι Σελτζούκοι Τούρκοι προβαίνουν σε διωγμούς και σφαγές των ελληνικών πληθυσμών, τους οποίους και εξαναγκάζουν να φύγουν από την περιοχή του Πόντου και να μετακινηθούν προς Νότια Ρωσία. Ωστόσο, αντελήφθησαν νωρίς πως τους συνέφερε να μην εξαλειφθεί παντελώς το ελληνικό στοιχείο από την περιοχή, αφενός εξαιτίας των έξτρα φόρων και αφετέρου λόγω της εμπειρίας και γνώσης των Ελλήνων πάνω στα διάφορα επαγγελματικά και τεχνικά ζητήματα.

Τους Τούρκους διαδέχθηκαν μετά από χρόνια οι Σταυροφόροι και άλλοι πολλοί, ώσπου φτάνουμε στην Άλωση του 1453, κατά την οποία κατελήφθησε ολόκληρη η περιοχή του Πόντου από τους Τούρκους.

Έκτοτε η κατάσταση ολοένα και χειροτερεύει για τους εκεί Έλληνες… Οι σφαγές, οι βιασμοί, οι λεηλασίες δεν έχουν τελειωμό. Άλλοτε τιμωρούνταν για τις ρίζες και άλλοτε για την πίστη τους.

Πολλοί αναγκάζονται να βρουν καταφύγιο είτε στην Ρωσία είτε στην Μολδοβλαχία. Άλλοι πάλι επιλέγουν τον δρόμο του Κρυπτοχριστιανισμού. Ασπάζονται δηλαδή επιφανειακά το Ισλάμ, συνεχίζουν όμως στα κρυφά να τηρούν τα ήθη, τα έθιμα και τα Μυστήρια του Χριστιανισμού.

Χαρακτηριστική είναι η απογραφή του 1515, κατά την οποία μόνο το 10% του πληθυσμού ήταν μουσουλμάνοι, ενώ το 1583 το 24%.
Δείτε το ακόλουθο βίντεο, που αποδεικνύει την ύπαρξη κρυπτοχριστιανών μέχρι σήμερα:



Τα πράγματα έγιναν κάπως καλύτερα με την υπογραφή της Συνθήκης Χάτι Χουμαγιούν περί ανεξιθρησκίας, έπειτα από πιέσεις των Μ. Δυνάμεων. Έτσι δειλά-δειλά οι Πόντιοι αρχίζουν ξανά να ελπίζουν και να αναπτύσσονται σταδιακά. Σε μικρό χρονικό διάστημα ο Πόντος επιστρέφει στην παλιά του αίγλη και ανακηρύσσεται ξανά μεγάλη εμπορική δύναμη. Ανάπτυξη επήλθε και στα γράμματα και τις τέχνες, καθώς οι Πόντιοι συνήθιζαν να στέλνουν τα νέα παιδιά σε πανεπιστήμια του εξωτερικού και έπειτα αυτά επέστρεφαν και με τις γνώσεις που είχαν αποκομίσει βοηθούσαν τον τόπο τους. Γνωστό είναι άλλωστε το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας, που γνώρισε μεγάλη άνθηση.
Ωστόσο, η ευμάρεια δεν κράτησε για πολύ… Αρχές 20ου αι. οι Τούρκοι εξαπολύουν ξανά διωγμούς εναντίον των Χριστιανών, στοχεύοντας σε μία αμιγώς μουσουλμανική κοινότητα. Οι Πόντιοι με μπροστάρηδες τους Μητροπολίτες Χρύσανθο και Γερμανό Καραβαγγέλη οργανώνουν αντίσταση σε συνεργασία με Αρμενίους και Κούρδους.

Αποστολή Ελλήνων στα Τάγματα Εργασίας

Δυστυχώς, προηγήθηκε η γενοκτονία των Αρμενίων και έπειτα ακολούθησαν και οι Πόντιοι…

Ανηλεείς σφαγές, αποστολές σε τάγματα εργασίας (αμελέ ταμπουρου), εξορίες, βιασμούς, αρπαγές και πολλά άλλα βασανιστήρια υπέστησαν. Το 1919 με την Συνθήκη του Νεϊγύ έφτασαν πολλοί στην Ελλάδα, μέσω της ανταλλαγής πληθυσμών.

Το 1936 οι κομμουνιστές του Στάλιν ξεκίνησαν μια πολιτική εθνικής κάθαρσης στην Γεωργία σε βάρος των μικρών μειονοτήτων και ιδιαίτερα των Ελλήνων του Πόντου, οι οποίοι για να γλιτώσουν από τους Τούρκους είχαν εγκαταλείψει τις πόλεις και τα χωριά τους. Άρχισαν έτσι συλλήψεις και εκτελέσεις, καταστράφηκαν ελληνικά σχολεία, ενώ εφημερίδες, εκδοτικοί οίκοι και θέατρα αναγκάστηκαν να κλείσουν.

Την περίοδο 1937-1938 έγιναν εθνικές εκκαθαρίσεις των Ελλήνων στην περιοχή της Μαριούπολης.

Όλοι οι άνδρες από 17 χρονών και πάνω δικάστηκαν και εξορίστηκαν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας (Γκουλάγκ) με την κατηγορία ότι προσπάθησαν να δημιουργήσουν ανεξάρτητο ελληνικό κράτος. Οι εκκαθαρίσεις αυτές επεκτάθηκαν και σε άλλες περιοχές.

Οι Πόντιοι είχαν την ίδια τύχη με τους Έλληνες της Μ. Ασίας, οι οποίοι και θα αποτελέσουν το θέμα του επόμενου άρθρου μας. Εγκαταλελειμμένοι από το ελληνικό κράτος και τις Μ. Δυνάμεις υπέστησαν μία από τις μεγαλύτερες σφαγές της ιστορίας και ακόμα να βρουν δικαίωση, μιας και η Γενοκτονία τους δεν έχει αναγνωριστεί ακόμα επίσημα, γεγονός για το οποία για άλλη μια φορά η Ελλάδα μένει απαθής. Και δεν μιλάμε φυσικά για τον απλό λαό, καθώς στις καρδιές των Ελλήνων οι Πόντιοι πάντα θα αποτελούν ένα αναπόσπαστο κομμάτι του Ελληνισμού και η μνήμη των ανθρώπων που χάθηκαν θα μείνει ζωντανή μέσα μας…
ΠΥΓΜΗ.gr